Państwo w północnej Europie, nad M. Bałtyckim
Strefa czasowa: GMT +2
Samochodowy znak rejestracyjny: FIN
Domena internetowa: .fi
Prefiks telefoniczny: 358
Znak lotniczy: OH
Nazwa pełna polska: Republika Finlandii
Nazwy oryginalne: fiń. Suomi, szwedz. Finland, fiń. Suomen tasavalta, szwedz. Republiken Finland
Strona WWW: www.virtual.finland.fi
Powierzchnia: 338,1 tys. km2
Ludność: 5,2 mln mieszkańców (2005)
Struktura narodowa: Finowie 93%; Szwedzi 6%; inni 1% (gł. Rosjanie, Estończycy, Lapończycy)
Struktura wyznaniowa: luteranie 84%; prawosławni 1%; inni 1%; bezwyznaniowcy 14%
Stolica: Helsinki
Ustrój: republika
Podział administracyjny: 6 prowincji (lńńni), w tym 1 autonomiczna
Język urzędowy: fiński, szwedzki
Jednostka monetarna: euro (EUR)
HELSINKI
Stolica, choć ma jak najbardziej fiński charakter i stanowi kwintesencję orientacji państwa na nowoczesność i postęp technologiczny, nie przypomina żadnego innego miasta w Finlandii. Swą wyjątkowość i kosmopolityczną atmosferę zawdzięcza fascynującej kombinacji wpływów szwedzkich, rosyjskich i innych kultur.
W przeciwieństwie do pozostałej części kraju, która ciągle jeszcze zabiega o uznanie w oczach turystów, Helsinki stają się ostatnio jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w Europie. Życie nocne stolicy budzi zazdrość całej północy kontynentu: w letnie dni gwarny tłum wypełnia kawiarnie, ogródki piwne i parki.
Choć Helsinki są zdecydowanie największym i najbardziej żywiołowym fińskim miastem, w porównaniu z innymi skandynawskimi metropoliami stolica Finlandii jest mała i niemal zaciszna. Latem urok jej zabytków, parków, targów i pobliskich wysp najlepiej odkrywać w trakcie spacerów lub wycieczek rowerowych. Co zaskakujące, Helsinki prawie w niczym nie przypominają innych ośrodków miejskich Skandynawii i rejonu Morza Bałtyckiego. Niska, prosta i funkcjonalna architektura (jedyny "drapacz chmur" ma zaledwie 12 kondygnacji) kontrastuje z ozdobnymi monumentalnymi budowlami Sztokholmu.
O atrakcyjności miasta decyduje w równym stopniu ogólna atmosfera i optymizm tryskający z mieszkańców, co konkretne atrakcje turystyczne. Spacery nad morzem, piknik na terenie twierdzy Suomenlinna czy wygrzewanie się w słońcu w jednej z licznych kawiarni i ogródków są nie mniej przyjemne, niż zwiedzanie muzeów i najważniejszych obiektów architektonicznych.
Helsinki zostały założone przez króla Gustawa I Wazę w 1550 r., są więc szóstym miejscem w kraju pod względem wieku. Władca pragnął stworzyć przeciwwagę dla należącego do Hanzy kupieckiego Tallina, obecnej stolicy Estonii. Wcześniejsze próby utworzenia takiego konkurencyjnego ośrodka w Ekenäs nie powiodły się, toteż na mocy dekretu królewskiego wszyscy kupcy stamtąd i kilku innych miast musieli się przenieść do nowo zbudowanego Helsingfors.
Przez ponad dwa stulecia Helsinki pozostawały prowincjonalnym miastem handlowym, przycupniętym na smaganym przez wiatr skalistym półwyspie. W 1748 r. Szwedzi wybudowali tu morską twierdzę Sveaborg, dla ochrony wschodniej flanki królestwa przed atakiem ze strony Rosji. Rosjanie zdołali jednak w 1808 r. złamać opór obrońców, a w rok później zaanektowali Finlandię jako autonomiczne Wielkie Księstwo.
Dla lepszego wglądu w stosunki panujące wewnątrz nowej części imperium pożądane było przeniesienie jej stolicy bliżej Sankt Petersburga. Wybór padł na Helsinki, przede wszystkim ze względu na twierdzę (obecnie zwaną Suomenlinna) w pobliżu wybrzeża. Tak oto szacowne Turku utraciło w 1812 r. odwieczną pozycję stolicy i najważniejszego miasta Finlandii, z czym jego mieszkańcy nie pogodzili się po dziś dzień.
Począwszy od XIX w. Helsinki zaczęły się gwałtownie rozrastać we wszystkich kierunkach. Zaprojektowanie centrum miasta zlecono niemieckiemu architektowi C.L. Engelowi, którego dziełem jest monumentalny neoklasyczny Senaatintori (plac Senacki). Stolica poważnie ucierpiała w wyniku nalotów radzieckich w czasie II wojny światowej, szybko jednak podniosła się z gruzów i już w 1952 r. gościła igrzyska olimpijskie. Do dziś pozostaje najmniejszym miastem, które kiedykolwiek organizowało letnią olimpiadę.
W latach 70. i 80. XX w. wokół Helsinek wyrosły nowe przedmieścia. Miasto tchnęło "duchem helsińskim", a określenie to stało się synonimem zimnowojennego odprężenia. Od tego czasu miejscowość wielokrotnie jeszcze stawała się sceną najrozmaitszych wydarzeń międzynarodowych - od ważnych szczytów gospodarczych po Sexhibition '98, a w 2000 r. została Europejską Stolicą Kultury.
Położone na półwyspie Helsinki są połączone mostami i liniami promowymi z pobliskimi wyspami. Centrum stolicy skupia się w pobliżu głównego nabrzeża, Eteläsatama. Nad wodą pomiędzy przystaniami promowymi rozciąga się kauppatori (plac targowy), znany także jako targ rybny. Bliźniacze ulice handlowe Pohjoisesplanadi i Eteläesplanadi prowadzą stąd do Mannerheimintie, głównej arterii Helsinek. W obrębie centrum po jej obu stronach ulokowały się dworce: kolejowy i autobusowy.
Miejskie biuro informacji turystycznej oferuje dobry bezpłatny plan miasta, mapy z trasami pieszymi i rowerowymi oraz siecią komunikacji miejskiej, a także darmową broszurę See Helsinki On Foot, z planem i przewodnikiem po centrum stolicy. Tutaj też jest sprzedawana karta turystyczna (Helsinki Card). Dokument ten uprawnia do korzystania bez ograniczeń z komunikacji miejskiej i bezpłatnego wstępu do ponad 50 atrakcji w mieście i okolicy, a także do zniżki na jednodniowe wycieczki do Porvoo i Tallina.
HELSINKI: KAUPPATORI
Idealnym punktem startowym dla wszelkich wycieczek po Helsinkach jest tętniący życiem kauppatori (plac targowy, znany też jako targ rybny). Otaczają go ciekawe XIX-wieczne budynki, jedne z nielicznych, jakie ocalały po II wojnie światowej. W okolice rynku przybijają niezliczone statki, a całe jego połacie zajmują stragany z wyrobami rzemieślniczymi i tanim jedzeniem.
Górujący nad placem kamienny obelisk ze złotym orłem na szczycie to Kamień Carowej - najstarszy pomnik w mieście, odsłonięty w 1835 r. dla uczczenia wizyty cara Mikołaja I i carowej Aleksandry.
Niedaleko na zachód od targu rybnego stoi Havis Amanda - fontanna z posągiem uroczej syreny, dzieło jednego z najbardziej lubianych przez Finów artystów, Ville Vallgrena. Rzeźba, określana czasem jako Manta, uchodzi powszechnie za symbol Helsinek, jeśli nie całej Finlandii. W Vappu (1 Maja) gromadzą się tu studenci, by świętować nadejście wiosny.
Nieco na północ od kauppatori wznosi się Pałac Prezydencki, strzeżony przez barwnie umundurowanych wartowników. To oficjalna stołeczna rezydencja prezydenta.
HELSINKI: MUZEUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ KIASMA
Kiasma (Mannerheiminaukio 2) mieści się w dziwacznym, zaokrąglonym kredowobiałym budynku projektu Amerykanina Stevena Holla. Otwarte z wielką pompą w 1998 r., może się pochwalić błyskawicznie rozrastającą się kolekcją fińskiej i zagranicznej sztuki współczesnej (od lat 60. XX w.).
W działalności muzeum widać tendencję do promowania uderzających oryginalnością wytworów rozmaitych technik audiowizualnych o ekscentrycznej tematyce. Na trzecim piętrze urządzono ciągle rozbudowywaną stałą ekspozycję. Repertuar mieszczącego się na parterze teatru jest zmieniany dość często (za bilety trzeba dodatkowo zapłacić).
Choć przy niektórych eksponatach brak opisów po angielsku, informacji można zasięgnąć za pośrednictwem dostępnych wszędzie stanowisk komputerowych albo u przewodników.
Szczegóły na temat najbliższych wystaw publikuje "Kiasma" - bezpłatny magazyn dostępny w muzeum oraz w biurach informacji turystycznej. Latem Kiasma jest popularnym miejscem spotkań. Helsińczycy przesiadują w tutejszej kawiarni i ogródku piwnym, opalają się na trawnikach, a miłośnicy deskorolek krążą wokół pomnika Mannerheima.
HELSINKI: KANSALLISMUSEO
Wspaniałe Kansallismuseo (Muzeum Narodowe; Mannerheimintie 34), na północ od siedziby parlamentu, przez monumentalną kamienną dekorację i wysoką czworokątną wieżę przypomina nieco gotycki kościół. Budynek został wzniesiony w 1916 r. w stylu narodowego romantyzmu, od razu z myślą o dzisiejszym przeznaczeniu, a w 2000 r. przeszedł gruntowną renowację.
Muzeum podzielono na sale poświęcone różnym okresom fińskich dziejów, w tym prehistorii i znaleziskom archeologicznym oraz pozostałościom architektury sakralnej. Przygotowano także ekspozycje etnograficzne i inne poświęcone kulturze. Na uwagę zasługuje tron cara Aleksandra I z 1809 r. oraz wystawa na temat Samów (Lapończyków) - hodowców reniferów zamieszkujących północne krańce Finlandii. Chcąc zobaczyć wszystkie ciekawsze eksponaty, należy zarezerwować przynajmniej dwie godziny.
Z głównego holu albo z balkonu na pierwszym piętrze widać na łukach sklepienia piękne freski pędzla Akseliego Gallén-Kálleli, przedstawiające cztery sceny z Kalewali. Wszystkie są dobrze znane większości Finów, zwłaszcza wyobrażenie jednego z bohaterów eposu, Väinämöinena.
HELSINKI: ATENEUM
Listę malarzy, których dzieła są wystawione w Galerii Narodowej Ateneum (Kaivokatu 2), czyta się jak leksykon sztuki fińskiej. Ekspozycja obejmuje obrazy i rzeźby od XVIII w. po lata 50. XX w., w tym prace Alberta Edelfelta, Akselego Gallén-Kálleli, braci von Wright czy Pekki Halonena.
Zbiory uzupełnia niewielka, lecz interesująca kolekcja sztuki obcej z XIX i początku XX w., której ozdobę stanowi brązowy Myśliciel Augusta Rodina oraz obrazy van Gogha, Gauguina i Cézanne'a.
Na parterze pochodzącego z 1887 r. budynku mieści się kawiarnia, księgarnia i czytelnia.
HELSINKI: KAAPELITEHDAS
Zwalisty Kaapelitehdas (Fabryka Kabli; Tallberginkatu 1C), przy Porkkalankatu na drodze do Espoo, zajmowała niegdyś należąca do Nokii fabryka kabli podwodnych, a później główne zakłady tej firmy.
Kiedy w latach 80. XX w. Nokia zmieniła siedzibę, pięciohektarowy teren zaczęli przejmować artyści, wynajmując każdy wolny kawałek ziemi. Obecnie Kaapelitehdas stanowi ośrodek cyganerii artystycznej z pracowniami i galeriami, w którym odbywają się koncerty, przedstawienia teatralne i taneczne oraz działa kawiarnia i restauracja. Wstęp do większości pracowni i galerii jest bezpłatny.
Na tym samym terenie otwarto Fińskie Muzeum Fotografii prezentujące ciekawe wystawy czasowe, Muzeum Hotelarstwa i Gastronomii, dla zainteresowanych fińską kuchnią, oraz Muzeum Teatru.
HELSINKI: MUZEUM MANNERHEIMA
To fascynujące muzeum (Kalliolinnantie 14) urządzono na terenie Kaivopuisto, w domu zamieszkiwanym niegdyś przez C.G.E. Mannerheima - prezydenta, wodza naczelnego armii fińskiej, zwycięzcy w wojnie domowej. O szacunku, jakim darzono Mannerheima, świadczy fakt, że budynek przekształcono w muzeum w niecały rok po jego śmierci w 1951 r.
Pośród pamiątek można znaleźć zarówno setki odznaczeń wojskowych, jak i fotografie z podróży po Azji, którą Mannerheim przemierzał Szlakiem Jedwabnym, przebywając w ciągu dwóch lat 14 tys. km od Samarkandy do Pekinu na grzbiecie tego samego wiernego konia. Ściany i podłogę zdobią trofea świadczące o jego zamiłowaniu do łowów, w tym dwie skóry tygrysów ustrzelonych w Nepalu w czasach, kiedy zwierzęta te licznie występowały w dżungli u podnóża Himalajów. Wystawiono także niektóre przedmioty przywiezione z podróży, pozostałe trafiły do Muzeum Narodowego.
4 czerwca, w dzień urodzin marszałka, muzeum można zwiedzać bezpłatnie. Cena wstępu obejmuje obowiązkowe (co nie znaczy nieciekawe) godzinne zwiedzanie z przewodnikiem w jednym z sześciu języków. Zwiedzający muszą założyć plastikowe ochraniacze na obuwie.
HELSINKI: KAUPUNGINMUSEO
Kompleks Kaupunginmuseo (muzeum miejskie) składa się z grupy małych muzeów rozsianych po centrum. Każde z nich koncentruje się na jakimś aspekcie historii lub współczesności miasta.
Dom Mieszczanina (Kristianinkatu 12), pochodzący z 1818 r. jest najstarszym zachowanym drewnianym domem w centrum Helsinek. W wystroju dominują elementy typowe dla rezydencji miejscowej klasy średniej.
W willi Hakasalmi (Karamzininkatu 2) urządzono wystawę poświęconą dziejom miasta.
W Muzeum Helsinek (Sofiankatu 4), niedaleko na południe od placu Senackiego, można zobaczyć wystawę i projekcję filmu na temat historii miasta.
W Muzeum Domów Robotniczych (Kirstinkuja 4) przedstawiono warunki życia helsińskiego proletariatu z początków XX w.
W Sederholm (Aleksanterinkatu 16-18), najstarszym w mieście budynku ceglanym (1757) zrekonstruowano wnętrza typowe dla gustów zamożnego XVIII-wiecznego kupca.
Niezwykle ciekawe Muzeum Tramwajów (Töölönkatu 51A) urządzone na terenie dawnej zajezdni tramwajowej, prezentuje nie tylko stare pojazdy, ale także codzienne życie uliczne miasta w dawnych czasach.
Muzeum Tuomarinkylä i Muzeum Dziecka zajmują XVIII-wieczny dwór na przedmieściu Tuomarinkylä (Domarby), niedaleko lotniska. Helsinki są tu ukazane przez pryzmat życia codziennego współczesnej rodziny i oczami dziecka.
HELSINKI: SKANSEN SEURASAARI
Położoną na zachód od centrum wyspę Seurasaari przekształcono w skansen, na terenie którego zgromadzono XVIIIi XIX-wieczne domy, dwory i budynki gospodarcze z całego kraju. Ubrani w tradycyjne stroje przewodnicy demonstrują ludowe tańce i rzemiosła, takie jak przędzenie, hafciarstwo czy wytwarzanie sprzętu rybackiego. Choć podobne skanseny spotyka się w całej Finlandii, helsiński jest jednym z najlepszych.
Od października do maja pomieszczenia są zamknięte, ale cały teren pozostaje otwarty dla zwiedzających. W Wielką Sobotę pali się tutaj świąteczny ogień, którego płomienie i gryzący dym mają, według fińskiej tradycji, odpędzić demony kryjące się pod postacią wiedźm. Również w noc świętojańską w tym miejscu strzelają w niebo największe w Helsinkach ogniska.
HELSINKI: ZOO I MUZEUM MORSKIE
Rozległe helsińskie zoo - jeden z najdalej na północ wysuniętych ogrodów zoologicznych świata - zostało założone w 1889 r. na wyspie Korkeasaari.
Warunki, w jakich żyją zwierzęta z całego świata, są maksymalnie zbliżone do naturalnych. Odwiedzający mają też do dyspozycji palmiarnię, małą farmę i dobrą kawiarnię z ogródkiem.
Na sąsiedniej Hylkysaari, na którą można dotrzeć wyłącznie mostem z Korkeasaari, powstało Muzeum Morskie. Wystawa urządzona w starym budynku portowym opowiada dzieje fińskiego szkutnictwa i żeglarstwa.
HELSINKI: KOŚCIOŁY
Helsinki mogą się poszczycić trzema godnymi uwagi kościołami i kilkoma monumentalnymi katedrami.
Na wyspie Katajanokka, w pobliżu kauppatori, wznosi się ceglany Sobór Uspieński, na tyle charakterystyczny, że trudno byłoby go z czymś pomylić. Tę prawosławną cerkiew obrządku rosyjskiego, z wschodnioeuropejskimi cebulastymi kopułami i wnętrzem bogato zdobionym ikonami, zbudowano w 1868 r. w stylu bizantyjsko-słowiańskim.
Nad placem Senackim dumnie góruje kredowobiały budynek Tuomiokirkko (katedra luterańska), zaprojektowany przez C.L. Engela, ukończony jednak dopiero w 1852 r., 12 lat po jego śmierci. Schody prowadzące do wejścia są ulubionym miejscem spotkań i hucznych obchodów Nowego Roku. W krypcie mieści się kawiarnia.
Temppe
liaukio (Kościół w Skale; Lutherinkatu 3), według projektu Timo i Tuomo Suomalainenów z 1969 r., pozostaje jedną z największych atrakcji Helsinek. Ta wykuta w litej skale świątynia symbolizuje powikłane dzieje fińskiej architektury sakralnej. Na pokrycie wspaniałego dachu o średnicy 24 m zużyto 22 km miedzianej taśmy. Wewnątrz regularnie odbywają się koncerty, a w niedzielę o 14.00 jest odprawiane nabożeństwo po angielsku. Wejścia należy poszukać na końcu Fredrikinkatu.
Największa świątynia stolicy to strzelisty neogotycki kościół św. Jana w parku biorącym nazwę od tego samego patrona, nieopodal Korkeavuorenkatu. Chętnie bywa wybierany jako miejsce ślubu, często też goszczą tu muzycy i chóry.
HELSINKI: SUOMENLINNA
Będąc w Helsinkach, warto choćby na pół dnia wybrać się do Suomenlinny, usytuowanej w odległości zaledwie kwadransa promem od kauppatori. Tę zabytkową fortecę, wpisaną na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO, wzniesiono na kilku ciasno zgrupowanych wysepkach. Zwana "twierdzą Finlandii", była świadkiem jednego z ważnych wydarzeń w historii kraju: właśnie tutaj w 1808 r. wojska rosyjskie oblegały i pokonały Szwedów.
Dla Finów błonia otaczające kamienne fortyfikacje Suomenlinny stały się ulubionym miejscem na piknik. W piątkowe i sobotnie letnie wieczory odbywają się tu zakrapiane alkoholem imprezy. Nie brak też interesujących muzeów, kilku dobrych kawiarni, a nawet schroniska młodzieżowego.
Zwiedzanie i spacery po okolicy mogą bez trudu zająć cały dzień. Codziennie o 18.30 dziesiątki ludzi gromadzą się przy głównej przystani, by pomachać promom Silji i Vikinga przepływającym przez ciasny przesmyk - widok rzeczywiście robi wrażenie.
Dzieje fortecy sięgają 1748 r., kiedy to Szwedzi wznieśli ją dla obrony wschodniej flanki swego imperium przed zakusami Rosji. Ochrzczona imieniem Sveaborg (Twierdza Szwecji), była największą tego rodzaju budowlą w całym królestwie. Przez pewien okres Sveaborg szczycił się też mianem drugiego po Turku największego miasta Finlandii.
W 1806 r. liczba mieszkańców wynosiła 4600, o 400 więcej niż w Helsinkach. Po długim oblężeniu w trakcie wojny 1808 r. twierdza poddała się Rosjanom i została przemianowana na Viapori. To jej obronność zadecydowała w dużym stopniu o przeniesieniu przez Rosjan stolicy Finlandii z Turku do Helsinek w 1812 r. Forteca pozostawała w rękach rosyjskich aż do uzyskania przez Finlandię niepodległości w 1917 r., a potem długo jeszcze, do 1973 r., miała pewne znaczenie wojskowe. Do dziś jest tu baza marynarki wojennej. Obecna nazwa została wybrana w 1918 r., po odzyskaniu przez Finlandię niepodległości.
Większość atrakcji skupia się na dwóch głównych wyspach, Iso Mustasaari i Susisaari, połączonych małym mostem, w pobliżu którego ulokowało się centrum informacji turystycznej. W tym samym budynku mieści się Muzeum Suomenlinny. Niezłym źródłem informacji jest półgodzinny pokaz audiowizualny, a także makieta warowni według stanu z 1808 r.
Twórcy Muzeum Ehrensvärda postawili sobie za cel odtworzeniewnętrza domu XVIII-wiecznego oficera. Pomieszczenia zapełniają dziesiątki modeli statków, map morskich i portretów oraz biało-niebieskie szwedzkie piece kaflowe. Naprzeciwko widać stocznię z połowy XVIII w. - miejsce pracy żaglomistrzów i innych rzemieślników. Codziennie w suchych dokach stoi ponad dwadzieścia statków o długości 12-32 m z różnych odległych miejsc.
W Maneesi upamiętniono bitwy II wojny światowej i zaprezentowano ciężką artylerię. Jeszcze cięższe działa wytoczono w Muzeum Obrony Wybrzeża, stylizowanym na system bunkrów. Ponieważ na mocy Traktatu Paryskiego z 1947 r. Finlandia nie mogła posiadać okrętów podwodnych, "Vesikko" z czasów II wojny jest jednym z niewielu, jakie zachowały się w kraju. Zaglądając do środka (z pewnością nie jest to miejsce dla cierpiących na klaustrofobię), można sobie wyobrazić, w jakich warunkach pracowała załoga.
W krajobrazie południowej części Susisaari dominują stare bunkry, kruszejące mury i armaty. Ta część twierdzy daje najlepsze wyobrażenie o jej dawnym wyglądzie. Kościół na Iso Mustasaari, wybudowany przez Rosjan w 1854 r., jako jedyny na świecie pełni także funkcję latarni morskiej. Niegdyś drogę żeglarzom wskazywała lampa gazowa, dziś zastąpiona elektryczną.
HELSINKI: DWORZEC GŁÓWNY I MUZEUM POCZTY
Ofensywa urbanistyczna rozwijała się jednak głównie na północ, w stronę lądu stałego. Ale tam natrafiła na przeszkodę w postaci Dworca Głównego i torów kolejowych, przy których ulokowały się różne składy i magazyny. Od tego też miejsca miasto jakby rozdzieliło się na dwie części: zachodnią, gdzie powstawały dzielnice zamożniejsze i wschodnią. Okres po II wojnie światowej przyniósł nową, burzliwą ekspansję Helsinek. Powstało szereg dzielnic odznaczających się nowoczesną architekturą. Pomiędzy poszczególnymi dzielnicami pozostawiono rozległe pasma lasów, łąk i pól, skutkiem czego miasto stało się rozległe i przestrzenne.
Niedaleko dworca głównego mieści się Muzeum Poczty , które teoretycznie powinno być najnudniejszym muzeum w mieście. Tymczasem jest zupełnie inaczej. Znajdują się tu niezwykłe narzędzia związane z ponad 350-letnią historią poczty w Finlandii oraz edukacyjne gry komputerowe i in. Można kupić fińskie znaczki (nie brakuje oczywiście Muminków), kartki pocztowe i in.
HELSINKI: STADION OLIMPIJSKI
Z wieży Stadionu Olimpijskiego można podziwiać panoramę miasta oraz części południowego wybrzeża. Widoczność przy dobrej pogodzie jest naprawdę wspaniała. Stadion Olimpijski nie służy tylko imprezom sportowym, ale także kulturalnym.
HELSINKI: WESOŁE MIASTECZKO
Amatorów lekkiej rozrywki zainteresuje natomiast Linnanmäki - Wesołe miasteczko. znajduje się ono przy Helsinginkatu. Podczas Helsińskiego Festiwalu Muzycznego - w sierpniu i we wrześniu organizuje się tam koncerty i występy różnych zespołów.
PORVOO
Wystarczy oddalić się 50 km na wschód od Helsinek, by wśród nadbrzeżnych drewnianych domów i nieregularnej zabudowy urzekającej zabytkowej starówki cofnąć się w czasie o kilka stuleci. Porvoo (szw. Borga) to drugie po Turku najstarsze miasto Finlandii.
Choć prawa miejskie uzyskało dopiero w 1346 r., już wcześniej odgrywało istotną rolę jako ośrodek handlowy. Miejscowość dzieli się na trzy części: starówkę, nowe miasto i XIX-wieczną dzielnicę w rosyjskiej odmianie stylu empire, wybudowaną za panowania cara Mikołaja I.
Pochodząca z czasów szwedzkich starówka, pełna brukowanych uliczek i gęsto stłoczonych drewnianych domów wdzięcznie wkomponowanych w nadrzeczną scenerię, uchodzi za jedną z najpiękniejszych w kraju. Dla ponad jednej trzeciej mieszkańców głównym językiem pozostaje szwedzki.
Lokalne biuro informacji turystycznej (Rihkamakatu 4) służy wszelką pomocą, a także użyteczną broszurą Porvoo. Inny, sezonowy punkt informacji turystycznej ulokował się na nabrzeżu.
PORVOO: STARE MIASTO
Leżące na północ od Mannerheiminkatu Stare Miasto zostało w dużej części wybudowane po 1760 r., kiedy to Porvoo strawił wielki pożar. Stanowi labirynt wąskich, krętych brukowanych alejek upstrzonych kolorowymi drewnianymi domkami. Dwoma głównymi ulicami, Välikatu i Kirkkokatu, zawładnęły sklepiki z rękodziełem i antykami.
Rzucający się w oczy rząd nadbrzeżnych domów wzdłuż Porvoonjoki (rzeka Porvoo) został pierwotnie pomalowany czerwoną ochrą, by zrobić wrażenie na odwiedzającym miasto u schyłku XVIII w. królu Szwecji Gustawie III. Budynki początkowo pełniły rolę magazynów do składowania towarów przywożonych przez niemieckie statki hanzeatyckie, obecnie zaś stanowią przedmiot pożądania wszystkich, którzy chcieliby się tu osiedlić.
Nad starówką góruje Kirkkotori. Ta średniowieczna kamienna katedra na trwałe wpisała się w historię kraju - w 1809 r. zebrał się tutaj, pod przewodnictwem cara Aleksandra I, pierwszy fiński sejm, by zagwarantować społeczeństwu wolność religijną. Latem o dziejach kościoła chętnie opowiadają bezpłatni przewodnicy.
Muzeum miejskie (Vanha Raatihuoneentori) składa się z dwóch oddziałów zlokalizowanych na placu Ratuszowym. Na większą uwagę zasługuje Muzeum Edelfelt-Vallgren z kolekcją obrazów Alberta Edelfelta i rzeźb Ville Vallgrena, dwóch najwybitniejszych artystów pochodzących z Porvoo. Drugi z nich jest autorem posągu Havis Amanda, który zdobi helsiński kauppatori. W Muzeum Historii Porvoo, w ratuszu po drugiej stronie placu, zgromadzono stare meble i inne pamiątki.
Zbiory Muzeum Lalek i Zabawek (Jokikatu 14) stanowią największą tego rodzaju kolekcję w Finlandii (ponad 800 eksponatów).
W każdą sobotę od połowy czerwca do końca sierpnia są organizowane spacery z przewodnikiem po starej części Porvoo (po fińsku, szwedzku i angielsku).
PORVOO: LINNAMÄKI
W odległości 5 minut marszu pod górę od katedry wznosi się wzgórze Linnamäki (szw. Borgbacken), gdzie w XIV w. stała warownia wikingów (stąd szwedzka nazwa miasta Borga - "zamek nad rzeką"). Z gęsto porośniętego sosnami wzniesienia rozciągają się ładne widoki na miasto.
PORVOO: DOM RUNEBERGA
Dom narodowego wieszcza Johana Ludviga Runeberga, autora słów fińskiego hymnu narodowego Maamme (Nasz kraj), już w 1882 r. zamieniono w muzeum (Aleksanterinkatu 3).
Wnętrze nie utraciło oryginalnego wystroju, a i sam budynek należy do najlepiej zachowanych w zbudowanej w stylu empire części centrum. 150 rzeźb najstarszego syna Runeberga, Waltera, tworzy Kolekcję Rzeźbiarstwa Waltera Runeberga (Aleksanterinkatu 5; te same godziny i bilet).
KOTKA
Jadąc z Porvoo dalej na wschód docieramy do portowego miasta Kotka.
Leży ono u ujścia rzeki Kymijoki, oraz na przybrzeżnej wyspie Kotkansaari. Miasto zostało założone w 1878 roku przez cara Aleksandra II.
Obecne oblicze Kotki kształtują: port, przemysł i szkolnictwo zawodowe. Przez tutejszy port przechodzi lwia część eksportowanych z kraju towarów, a statki z biało-czerwoną banderą nie są tu rzadkością. Jedno z nabrzeży portu nosi nawet nazwę "gdańskiego".
Warto zwiedzić:
- wieżę ciśnień, z której rozciąga się wspaniała panorama miasta, portu i okolicznych wysp;
- cerkiew prawosławną św. Mikołaja - najstarsza budowla miejska;
- muzeum szkła w Karhuli;
- Park Sibeliusa, gdzie znajduje się rzeźba "Orły" Jussi Mäntynena (jest ona symbolem miasta, bo kotka po fińsku znaczy Orzeł).
TAMMISAARI
Na zachód od Helsinek, jadąc wzdłuż wybrzeża wjeżdżamy do pięknej miejscowości wypoczynkowej, bodajże najpopularniejszej w południowej Finlandii - Tammisaari (wyspa Dębów).
Ciche miasteczko zabudowane niewielkimi domkami wśród zieleni, jest uroczym azylem dla spragnionego spokoju turysty.
Obiekty godne polecenia:
- stary kościół z kamienia wzniesiony w latach 1653-1666;
- muzeum miejskie, gdzie znajdują się zbiory sztuki rękodzielniczej;
- Snappertuna - znajdują się tam ruiny średniowiecznego zamku Raseborg z XIV wieku.
HANKO
Kontynuując podróż na zachód osiągamy najdalszy południowy cypel Finlandii - półwysep Hanko. Miasto słynie z przepięknych rosyjskich willi.
Dużo słońca, piaszczyste brzegi i piękne pejzaże ściągają tu w lecie liczne rzesze turystów.
Miasto znane jest z różnych letnich imprez, jak np. regaty żeglarskie, turnieje tenisowe, konkursy piękności etc...
TURKU
Turku szczyci się znakomitym uniwersytetem i kulturalną atmosferą, z czego mieszkańcy są bardzo dumni. Nie zapominają jednak, że straciło status stolicy na rzecz Helsinek w 1812 r. Krąży dowcip, że odkąd kultura rozprzestrzeniła się z Turku na resztę kraju, nigdy już do niego nie powróciła.
Turku - najstarsze miasto w Finlandii i pierwsza stolica kraju - oferuje turystom wiele atrakcji, m.in. muzea i średniowieczny zamek. Latem ożywają tereny nad brzegiem rzeki, nad którą można się przechadzać godzinami, odwiedzając pływające bary.
Dla wielu turystów Turku jest pierwszym miejscem, w którym stykają się z Finlandią, ponieważ ze Sztokholmu regularnie kursują tu niedrogie promy, zawijające po drodze na Wyspy Alandzkie. Nazwa Abo, nadana miastu przez Szwedów, nawiązywała do osady (bo) nad rzeką Aura (a). Po fińsku Turku oznacza "plac targowy" - tutejszy targ był przez długi czas największym i najlepszym targiem na południowym wybrzeżu.
Historia regionu rozpoczyna się w 1229 r., kiedy to niedaleko obecnego centrum Turku założono katolicką osadę Koroinen. Wkrótce potem rozpoczęto budowę kościoła (konsekrowany w 1300 r.) i zamku. Kościół katolicki i administracja szwedzka rządziła terenem dzisiejszej Finlandii z Turku, drugiego co do wielkości szwedzkiego miasta w tamtych czasach. Na przestrzeni wieków miejscowość kilkakrotnie spłonęła.
Centrum miasta rozciąga się po obu stronach rzeki Aurajoki, kilka kilometrów na północny wschód od przystani. Można tam dotrzeć autobusem, dostosowanym do czasu przybycia każdego promu. Wszystkie obiekty są usytuowane niedaleko od siebie - od przystani lub zamku do centrum idzie się około 20 minut. Najważniejsze ulice miasta w okolicach kauppatori (główny plac) to Aurakatu, Kauppiaskatu, Eerikinkatu i Yliopistonkatu.
Wyczerpujących informacji o całym regionie dostarcza biuro informacji turystycznej (Aurakatu 4), zlokalizowane niedaleko rynku. Można tam też wypożyczyć rower i kupić kartę turystyczną (Turku Card) uprawniającą do bezpłatnego wstępu do większości muzeów i atrakcji w regionie, przejazdów środkami komunikacji publicznej i różnych zniżek. Karta jest ważna przez 24/48 godz. od pierwszego momentu jej wykorzystania.
TURKU: ZAMEK I MUZEUM HISTORYCZNE
Ogromny zamek Turku, niedaleko przystani promowych, to największa atrakcja turystyczna w kraju. Warownia, wzniesiona w 1280 r. u ujścia Aurajoki, była ciągle rozbudowywana. Pod koniec XVI w. w okrągłej zamkowej wieży uwięziono szwedzkiego króla Eryka XIV, którego uznano za obłąkanego. W XVII w. w zamku mieszkał hrabia Per Brahe, założyciel wielu fińskich miast.
Do najciekawszych miejsc należą dwa lochy i wspaniała sala bankietowa, a także fascynujące muzeum historii średniowiecznego Turku, mieszczące się w odrestaurowanych salach zamkowego więzienia. Na modelach umieszczonych w głównej części zamku można prześledzić jego rozwój - od prostej fortecy na wyspie do średniowiecznej twierdzy
Wycieczki z przewodnikiem pozwalają zapoznać się ogólnie z historią zamku, ale nie obejmują renesansowych sal na piętrze ani muzeów w części więziennej - te trzeba zwiedzać samodzielnie.
TURKU: SKANSEN LUOSTARINMÄKI
Skansen Luostarinmäki utworzono na terenie jedynej zachowanej części miasta z XVIII w. (Turku aż 30-krotnie padło ofiarą pożarów). Wszystkie budynki stoją w pierwotnym miejscu. Stolarze, kamieniarze, jubilerzy i inni rzemieślnicy budowali tu swoje domy i warsztaty, począwszy od 1779 r. Dzielnica Luostarinmäki jako jedna z nielicznych ocalała w pożarze w 1827 r.
W 1940 r. tę część miasta zamieniono na skansen, w którym zgromadzono około 30 wyposażonych warsztatów, w tym prasę drukarską, pracownię złotnika i zegarmistrza, piekarnię i sklep z cygarami. Latem można się przyglądać ubranym w stroje z epoki artystom przy pracy. Po ulicach przechadzają się muzykanci.
TURKU: KATEDRA
Najsłynniejszy kościół w kraju - wznosząca się nad rzeką katedra w Turku - jest główną świątynią Kościoła ewangelicko-luterańskiego w Finlandii.
Najstarsza część pochodzi z XIII w. W średniowieczu katoliccy biskupi dobudowali do niej kaplice boczne. W trzech z nich spoczywają szczątki szwedzkich bohaterów wojennych z okresu poreformacyjnego. W jednej z kaplic pochowano królową Szwecji Katarzynę Mansdotter, żonę Eryka XIV.
W muzeum katedralnym można obejrzeć modele przedstawiające różne fazy rozbudowy katedry od XIV w., a także średniowieczne rzeźby i przedmioty kultu religijnego. W niektóre wtorki wieczorem w katedrze odbywają się koncerty.
TURKU: FORUM MARINUM
Znakomite nowe muzeum morskie (Linnankatu 72), niedaleko zamku, nad rzeką, zostało poświęcone historii budownictwa morskiego i marynarce. Urządzone w starym spichlerzu z 1894 r., prezentuje modele (niektóre w skali 1:1), miny z II wojny światowej, wystawy multimedialne i filmy w małym kinie. W holu działa kawiarnia i sklep.
Na rzece koło muzeum stoją zakotwiczone statki-muzea, udostępnione zwiedzającym. "Keihässalmi", stawiacz min z II wojny światowej, pozwala się zapoznać z warunkami na statku podczas działań wojennych. Piękny trójmasztowy bark "Sigyn", wodowany w szwedzkim Göteborgu w 1887 r., ma dobrze zachowane kajuty, a zbudowany we Francji imponujący żaglowiec "Suomen Joutsen" (Łabędź Finlandii) był wykorzystywany przez marynarkę fińską podczas II wojny światowej jako statek-baza dla łodzi podwodnych i jednostka szpitalna.
TURKU: INNE MUZEA
Muzea Aboa Vetus i Ars Nova mieszczą się w tym samym budynku (Itäinen Rantakatu 4-6). Muzeum sztuki współczesnej Ars Nova prezentuje wystawy stałe i okresowe. Z kolei Aboa Vetus, muzeum archeologiczne, zostało zbudowane wokół odkrytego domu z XIV w.
W usytuowanym koło katedry Muzeum Sibeliusa (Piispankatu 17) zgromadzono 350 instrumentów muzycznych z całego świata oraz pamiątki po najsłynniejszym fińskim kompozytorze. To największe muzeum tego rodzaju w Finlandii. Muzyki Sibeliusa można posłuchać z taśm podczas zwiedzania lub w czasie koncertów.
Qwensel, najstarszy dom drewniany w Turku (Läntinen Rantakatu 13), stojący nad brzegiem rzeki, powstał około 1700 r. Obecnie mieści się w nim małe Muzeum Farmacji, ze starym laboratorium z aromatycznymi ziołami, pięknym wyposażeniem z XVIII w. oraz wystawą butli i innych naczyń aptecznych.
W ładnym secesyjnym budynku z 1907 r. otwarto ciekawe Muzeum Przyrodnicze (Neitsytpolku), gdzie odtworzono naturalne środowiska - od lapońskiej tundry do lasów Karelii. Zbiory wypchanych zwierząt obejmują 30 gatunków ssaków i 140 gatunków ptaków zamieszkujących Finlandię.
Muzeum Ett Hem (Dom; Piispankatu 14) to rekonstrukcja bogatego XVIII-wiecznego domu ze starymi meblami w różnym stylu, dziełami słynnych malarzy, Alberta Edelfelta i Helene Schjerfbeck, oraz kolekcją porcelany i szkła.
Zwiedzanie miasta najlepiej rozpocząć od ujścia rzeki Aury, posuwając się następnie w kierunku wschodnim.
- zamek z końca XIII wieku, w którym mieści się muzeum historyczne, stanowi masywną, kamienną budowlę. był wiele razy niszczony, odbudowywany i przebudowywany;
- Katedra z XIII wieku - usytuowana w centrum miasta, również nad brzegiem Aury;
- Puolalanäki Muzeum sztuki - posiada drugą co do wielkości kolekcję malarstwa w Finlandii.
W okolicach Turku jest szereg interesujących miejsc, które również warto odwiedzić. Np. stare miasteczko Naantali. Z cichymi i spokojnymi uliczkami tego miasta kontrastuje port - jeden z pięciu największych w kraju. Atrakcją turystyczną jest rezydencja prezydenta - Kultaranta czyli Złoty Brzeg.
NAANTALI
Trudno nie lubić Naantali, pomimo dużego tłoku latem (głównie z powodu fińskich rodzin przyjeżdżających do parków tematycznych). Główną atrakcją dla wszystkich rodzin jest Świat Muminków, z postaciami z książek Tove Jansson.
Naantali (szw. Nadendal) jest jednym z najładniejszych miast portowych. Dzięki usytuowaniu zaledwie 17 km od Turku, miejscowość stanowi popularny cel wycieczek jednodniowych. Wokół niewielkiej przystani ulokowały się ładne kawiarnie i restauracje. Na brukowanej starówce, gdzie panuje staroświecka atmosfera, nie brakuje zabytków i sklepów.
Naantali wyrosło wokół katolickiego klasztoru św. Brygidy, założonego w 1443 r. Po przejściu kraju na protestantyzm w 1527 r. zakon został rozwiązany, co spowodowało pogorszenie sytuacji miasta, jako że klasztor pełnił ważną rolę nie tylko duchową, ale również gospodarczą. Naantali przestało gościć pielgrzymów, a mieszkańcy musieli się przestawić na inne zajęcia, m.in. wytwarzanie skarpet, głównego towaru eksportowego miasta.
Naantali jest położone po obu stronach kanału Naantalinsalmi. Po południowo- zachodniej stronie leży wyspa Luonnonmaa, połączona z lądem mostem. Centrum miasta rozciąga się w jego północno-wschodniej części. Stara część Naantali skupia się koło przystani, kilometr na zachód od dworca autobusowego. Naantalin Matkailu (centrum turystyczne; Kaivotori 2) ma siedzibę w pobliżu przystani.
Jednym z najdziwniejszych fińskich świąt, o ponad stuletniej tradycji, jest Dzień Śpiocha (27 VII). Mieszkańcy wybierają Śpiocha Roku, którego wczesnym rankiem wyciąga się z łóżka i wrzuca do morza. Potem następuje zabawa z muzyką i tańcami.
NAANTALI: STARE MIASTO
Stara część Naantali przypomina wielki skansen. Miasto rozrastało się wokół klasztoru bez konkretnego planu, a nowe budynki budowano na miejscu starych. Tak powstała wyjątkowo malownicza dzielnica wąskich brukowanych uliczek, przy których stoją niskie drewniane domy, zamienione na sklepy z rękodziełem, galerie sztuki i kawiarnie. Zburzono jedynie stare młyny wodne i przybrzeżne magazyny.
Główną arterią jest Mannerheiminkatu. Pod nr. 13 mieści się Wanha Naantali Kauppa, sklep z tradycyjnymi fińskimi słodyczami, butelkowanymi napojami, znaczkami, pocztówkami i pamiątkami. W muzeum miejskim (Katinhäntä 1), urządzonym w trzech drewnianych budynkach z XVIII w., można obejrzeć kolekcję zabytkowych mebli oraz wystawę poświęconą historii miasta jako bogatego uzdrowiska.
NAANTALI: KOŚCIÓŁ KLASZTORNY
Jedynym zachowanym budynkiem klasztoru sióstr św. Brygidy jest masywny kościół klasztorny, wznoszący się koło przystani. Budowę świątyni ukończono w 1462 r. Kamienna barokowa wieża pochodzi z 1797 r. Do niedawna na zegarze były wymalowane wskazówki pokazujące 11.30 - mieszkańcy żartowali, że koniec świata nastąpi, gdy zegar wybije dwunastą.
Latem w kościele odbywają się koncerty muzyki organowej (szczegóły w biurze informacji turystycznej). Również w lecie o 20.00 można usłyszeć nieszpory, grane przez trębacza z dzwonnicy.
NAANTALI: KULTARANTA
Letnia rezydencja prezydenta Finlandii to ładny kamienny zamek na wyspie Luonnonmaa, w zatoce Naantali. Budowlę, zaprojektowaną przez Larsa Soncka, wzniesiono w 1916 r. na terenie 56-hektarowego majątku z pięknym ogrodem różanym.
Dla osób podróżujących bez dzieci rezydencja jest największą atrakcją w mieście. Otoczenie rezydencji można zwiedzać tylko latem w ramach wycieczki z przewodnikiem (24 VI-11 VIII codz.). Rezerwacje - w biurze informacji turystycznej.
Największa atrakcja rodzinna w Finlandii, Muumimaailma (Świat Muminków), powstała na wyspie Kailo. Nawet dzieci, które nigdy nie czytały o sympatycznych trollach, wymyślonych przez Tove Jansson, ani nie oglądały o nich filmów, z przyjemnością odwiedzą to miejsce.
Na wyspę prowadzi most. W domku Muminków, forcie piratów, w domu Mamy Muminka i Szepczącym Lesie mieszkają przebrane w kostiumy postaci z bajek. Jest też plaża strzeżona (można bezpiecznie pływać) oraz pole do minigolfa. Starsze dzieci mogą się pobawić w piratów na wyspie Väski, gdzie dociera się statkiem.
Tove Jansson, autorka popularnych książek o Muminkach, urodziła się 9 sierpnia 1914 r. w Helsinkach, w rodzinie szwedzkojęzycznej. Dziewczynka wykazywała talenty artystyczne niemal od urodzenia - jej pierwsze rysunki ukazały się w magazynie, gdy miała zaledwie 14 lat. Pierwsza książka o Muminkach została wydana w 1945 r., a następne części ukazywały się mniej więcej co 2 lata.
Przygody Muminków od razu stały się popularne w Finlandii, ale ogólnoświatową sławę zyskały dopiero w latach 80. XX w. Przełomowym wydarzeniem było powstanie japońskiego filmu rysunkowego, pokazywanego w telewizji w wielu krajach. Obecnie o świecie Muminków opowiadają cztery książeczki obrazkowe, osiem powieści i jeden zbiór opowiadań, przetłumaczone na wiele języków.
Uroczym trollom poświęcono nie tylko Świat Muminków w Naantali, ale także Muzeum Doliny Muminków w Tampere. Można je spotkać również w galeriach i księgarniach.
Tove mieszkała na różnych wyspach na południowym wybrzeżu, przenosząc się w inne miejsce, gdy zmęczyli ją dziennikarze. Zmarła w czerwcu 2001 r. w Helsinkach, w wieku 86 lat. Otwarte 7.6-24.8.2008 od 10:00 do 18:00.
RAUMA
Największą atrakcją Raumy jest Vanha Rauma (Stare Miasto), umieszczone na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO jako największe zachowane miasto w krajach nordyckich, składające się z ponad 600 niskich drewnianych domów.
Rauma (szw. Raumo), założona w 1442 r., zasłynęła w XVIII w. z wyrobu pięknych koronek. Mieszkańcy urządzają co roku święto koronczarstwa.
Rauma składa się właściwie z dwóch miast: Vanha Rauma z zabytkowymi domami i sklepami oraz nowej części, która wchłonęła Stare Miasto i w której można znaleźć większość hoteli i obiektów dla turystów. Główną ulicą jest Valtakatu. Biuro informacji turystycznej (Valtakatu) wydaje bezpłatną mapę i opis trasy zwiedzania, a także organizuje wycieczki piesze, wyruszające sprzed kościoła Świętego Krzyża (w języku angielskim poł. VI-pocz. VIII).
Rozpoczynający się pod koniec lipca Tydzień Koronczarstwa przypomina tradycje miasta w tej dziedzinie. W XVIII w. modne były czepki obszyte koronkami. W tym czasie Rauma rozkwitała, głównie dzięki 600 koronczarkom, nierzadko uczącym się rzemiosła od 6 roku życia. W muzeach są przygotowywane okolicznościowe wystawy, a w sklepach na Starym Mieście można zobaczyć ubrane w stroje z epoki koronczarki przy pracy. Kulminację święta stanowią zabawy w "noc czarnej koronki".
W małych warsztatach na Starym Mieście w Raumie, wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO, można się przyglądać rzemieślnikom i koronczarkom przy pracy. Większość niskich drewnianych budynków wzniesiono w XVIII i XIX w. Jest tu około 600 domów i 180 sklepów oraz liczne kawiarnie. Każdy obiekt ma swoją nazwę, umieszczoną na owalnej tabliczce nad drzwiami. Na spacer brukowanymi uliczkami Vanha Rauma, zwiedzanie muzeów i zaglądanie do sklepów trzeba poświęcić cały dzień.
Wędrówkę zaczyna się na kauppatori (rynek), zapełnionym stoiskami z jedzeniem i rękodziełem, grajkami ulicznymi i turystami. Po południowej stronie stoi imponujący stary ratusz (Raatihuone) z 1776 r., w którym mieści się Muzeum Rauma (Kauppakatu 13) z modelami statków, obrazami, barokowymi meblami i strojami z koronki. Na północ od rynku, na malowniczym dziedzińcu wznosi się śliczny kamienny Pyhän Ristin Kirkko (kościół Świętego Krzyża; Luostarinkatu 1). Do 1538 r. przy pochodzącej z XV w. świątyni istniał klasztor Franciszkanów.
Cztery główne muzea na Vanha Rauma, w tym Muzeum Rauma, można zwiedzić na podstawie biletu kupionego w jednym z nich. Marela (Kauppakatu 24), najciekawsze z miejscowych muzeów, zajmuje dom bogatego XVIII-wiecznego właściciela statku. Ekspozycję muzealną tworzą zabytkowe przedmioty z przełomu XIX i XX w., malowidła na ścianach i szwedzki piec kaflowy. Kirsti (Pohjankatu 3) to dom żeglarza z XVIII w. Savenvalajan Verstas (Nummenkatu 2; tylko latem), niewielkie muzeum ceramiki, jest jednocześnie warsztatem, w którym można obejrzeć garncarzy przy pracy.
Muzeum Sztuki (Kuninkaankatu 37), przy placu Hauenguano, przedstawia wystawy okresowe sztuki dawnej i współczesnej.
ARCHIPELAG WYSP ALANDZKICH
Wyspy Alandzkie oficjalnie należą do Finlandii, jednakże posiadają szeroką autonomię. Położone są na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej.
Archipelag liczy prawie 6,5 tys. wysp i jest zamieszkały przez około 26 tys. osób. Tylko nieco ponad 100 wysp jest zamieszkanych. Jedynym miastem jest Mariehamn.
Maarianhamina
60°06'N, 019°57'E (60.1N, 019.9E), jedyne miasto i stolica Wysp Alandzkich, położone na półwyspie o szerokości 1 km, w południowej części archipelagu, 6 m n.p.m., pomiędzy Zatoką Sviby od zachodu, Morzem Alandzkim od południowego zachodu i południa, a Zatoką Slemmern od wschodu. 1 stycznia 2007 miasto liczyło 10 824 stałych mieszkańców, co stanowi 40% ogółu ludności. Jest centrum administracyjnym i kulturalnym, siedzibą rządu, urzędów i instytucji publicznych, węzłem komunikacyjnym i żeglugowym. 60% ludności zatrudniona jest w branżach usługowych i publicznych, 20% w transporcie i przewozach, 10% w przemyśle.
Mariehamn powstało w roku 1861 za sprawą cara Aleksandra II, który nadał osadzie prawa miejskie i nazwał imieniem swej żony Marii. Wyspy znajdowały się wówczas pod panowaniem rosyjskim. Z przełomu XIX i XX wieku zachowały się domy przy Södragatan, w południowej części miasta. Kościół św. Jerzego (St. Görans kyrka) pochodzi z lat 20. XX wieku, będąc jednocześnie najmłodszym na Wyspach.
Miasto od zarania związane było z morzem, żeglugą i rybołówstwem. Dziedziny te były niezwykle ważne dla egzystencji Mariehamn i całych Alandów. Działało tu wielu armatorów i liczne firmy transportowe, jak August Troberg, Nikolai Sittkoff i najsłynniejsza Gustaf Erikson, posiadająca największą w świecie flotę żaglowców. Jeden z nich, Pommern stoi do dziś zakotwiczony w porcie przy nabrzeżu zachodnim. Jakkolwiek regularną żeglugę zakończono już w 1939, a ostatni rejs po zboże odbył się w 1949, do dziś na Alandach istnieje kilkanaście firm transportowych, eksploatujących ponad 50 statków. Z okresu świetności żeglugi alandzkiej pozostało wiele pamiątek godnych obejrzenia przy okazji pobytu na Wyspach.
MAARIANHAMINA MUZEA
Żaglowiec-muzeum Pommern (Museifartyget Pommern) zacumowany w zachodniej części miasta (Västerhamn), widoczny jest już z daleka. Pochodzi z 1903 roku i jest największym w dziejach żaglowcem handlowym, w dodatku zachowanym w stanie pierwotnym. Jego ładowność wynosi 4 000 ton, czyli prawie 50 000 worków zboża. Statek dostępny jest dla zwiedzających w maju, czerwcu i do 15 sierpnia w godz. 9-17, a w lipcu 9-19. Wstęp 5 EUR, dzieci 7-15 lat 3 EUR. Na pokładzie obejrzeć można oryginalne wnętrza, pamiątki i fotografie przedstawiające życie na statku.
Muzeum Morskie (Alands Sjöfartsmuseum) znajduje się w bezpośredniej bliskości frachtowca Pommern. Czynne jest codziennie w tych samych godzinach co Museifartyget Pommern i obowiązują takie same opłaty za wstęp (patrz wyżej). Jest to jedno z najciekawszych tego typu muzeów na świecie. Posiada ogromną kolekcję modeli i fotografii alandzkich statków handlowych oraz pamiątek pochodzących ze słynnych żaglowców.
Mariehamns Galleriet znajduje się zaledwie kilkaset metrów na południe od Muzeum Morskiego. Jest tam stała wystawa modelu miasta Mariehamn z lat dwudziestych w skali 1:100. Zwiedzać ją można bezpłatnie w godz. 12-18.
Muzeum Alandzkie (Alands Museum) oraz znajdujące się tuż obok Muzeum Sztuki Alandzkiej (Alands Konstmuseum) mieszczą się w przeciwległej, wschodniej części półwyspu. Dojście z Muzeum Morskiego zajmie 15 minut. Pierwsze z nich, Alands Museum, istnieje od 1892 roku. Otrzymało nagrodę Rady Europejskiej jako "Muzeum Roku 1982". Zobaczyć tam można inskrypcje z nagrobków wikingów, ubrania, meble i wiele innych pamiątek przedstawiających Wyspy Alandzkie od czasów prehistorycznych do dnia dzisiejszego. Na miejscu sklepik z pamiątkami. W Alands Konstmuseum organizowane są ekspozycje czasowe, o tematyce których można dowiedzieć się w informacji turystycznej, tel. 24 000. Obydwa muzea czynne są codziennie: w maju, czerwcu i sierpniu w godz. 10-17, w lipcu 10-18. Wstęp 4 EUR, dzieci 7-15 lat 3 EUR. Adres: Stadshusparken, tel. 25 426.
Ekspozycję w Dzielnicy Tradycji Morskich (Sjökvarteret) położoną w porcie wschodnim Österhamn stanowi trójmasztowiec Sigyn z 1887 roku - jedyny tak dobrze zachowany drewniany bark. Można tam też obejrzeć wystawę poświęconą technice budowy i rekonstrukcji statków i łodzi. Ekspozycja czynna jest 15.6-15.8 w godz. 10-18, w pozostałym okresie od poniedziałku do czwartku w godz. 9-11, a zwiedzenie jej kosztuje 4 EUR, dzieci poniżej 12 lat bezpłatnie.
Uwaga: za 8,50 EUR można kupić kartę Museikort uprawniającą do zwiedzenia czterech dowolnych muzeów. Jest ona do nabycia w poszczególnych muzeach lub w informacji turystycznej, Storagatan 8.
W Mariehamn warto też zwiedzić siedzibę parlamentu Självstyrelsegarden, we wschodniej części miasta, w pobliżu hotelu Arkipelag. Zwiedzanie jest bezpłatne, a budynek udostępniany jest w piątki od godz.10.00.
MAARIANHAMINA KULTURA I ROZRYWKA
Niektóre imprezy kulturalno-rozrywkowe w 2007:
- 22-23.6. tradycyjne obchody Święta Lata w różnych punktach archipelagu
- 24-30.6. Alandzki Festiwal Organowy
- 12-14.7. Alandia Jazz Festival
- 17-22.7. Alandzkie Dni Morza
- 20-28.7. Festiwal Muzyki Rockowej
- 7-11.8. Dni Muzyki Kameralnej
Warto odwiedzić, nie tylko w czasie niepogody, Mariehamns Stadsbibliotek (Biblioteka miejska Mariehamn) Strandgatan 29, tel. 531 411, czynna od poniedziałku do piątku 10-20, w soboty 10-16, dział czasopism od 9. Biblioteka mieści się w nowoczesnym, przestronnym gmachu z charakterystycznym zegarem na wieży, w centrum miasta. Jest ulubionym miejscem spotkań i wielu imprez kulturalnych. Posiada m.in. księgozbiór Alandica, zawierający niemal całą literaturę na temat Alandów, ponad 300 tytułów czasopism i gazet, a w oddzielnym pomieszczeniu obszerny zbiór nagrań dźwiękowych i filmów. Ponadto bezpłatny dostęp do internetu.
Amatorom rozrywki rodzinnej można zaproponować lunapark Alandsparken, znajdujący się naprzeciwko terminalu promowego Viking Line i Silja Line. Spędzić tam można cały dzień, korzystając z rozmaitych urządzeń, jak karuzele, kolejki górskie, latające łodzie, mini-zoo, zjeżdżalnie wodne, automaty do gry itp. Obiekt czynny w lipcu w godz. 12-21, w czerwcu i sierpniu 12-20, wstęp bezpłatny.
Dla dorosłych spragnionych innego rodzaju emocji istnieją kluby nocne, puby i dancingi. W hotelu Arkipelag istnieje Casino Arkipelag, gdzie można ewentualnie wygrać w ruletkę, Black Jacka lub pokera. Na terenie przystani jachtowej na wschodnim wybrzeżu Österhamn można potańczyć wieczorami pod gołym niebem.
Mariehamn to także centrum handlowo-usługowe, skoncentrowane przy głównej ulicy-deptaku Torggatan. Mieszczą się tu liczne sklepy, banki, poczta, biura podróży, a także centrum handlowe - Galeria Sittkoff.
Warto też wspomnieć, że miejska komunikacja autobusowa w Mariehamn jest bezpłatna.
MAARIANHAMINA: REKREACJA
Na terenie miasta Mariehamn istnieją trzy ogólnodostepne plaże: Nabben, Gröna Udden i Lilla Holmen.
Miasto posiada wiele urządzeń sportowo-rekreacyjnych. W nowoczesnej hali sportowo-widowiskowej Baltichallen, po uprzedniej rezerwacji można pograć w piłkę ręczną, nożną, hokej halowy lub siatkówkę.
W kompleksie sportowym Idrottsgarden znajdują się na wolnym powietrzu (Idrottsparken) boiska do piłki nożnej, stadion lekkoatletyczny oraz korty tenisowe. Pod dachem natomiast (Idrottshallen) skorzystać można z pływalni, kręgielni, sal do gry w siatkówkę, piłkę ręczną i nożną dla dzieci oraz hali judo i siłowni. Adres: Neptunigatan 23, tel. 531 430, fax 15 139. Na krytym lodowisku Islandia od sierpnia do końca marca można wynająć czas na jazdy dowolne. Adres: Idrottsparken, rezerwacje tel. 531 440, fax 23 144. Na terenie obiektu Bolhalla położonym w północnej części miasta znajdują się kryte korty tenisowe i badmintonowe. Rezerwacje tel. 22 950.
W 2004 miasto wzbogaciło się o jeszcze jedną atrakcję. W pobliżu Sjökvarteret na wschodnim wybrzeżu Österhamn oddany został do użytku nowoczesny obiekt rekreacyjny Mariebad o powierzchni 3 300 m2 i kubaturze 25 000 m3, składający się z pływalni, basenów i obiektów odnowy biologicznej. W skład kompleksu wchodzą: basen pływacki o długości 25 m, ośmiu torach i głębokości 1,2-2,0 m, basen leczniczy i szkoleniowy niekształtny o głębokości 0,5-1,4 m i temperaturze wody 29-34°C, basen rekreacyjny o długości 55 m z dodatkowymi urządzeniami, jak wodospady, fontanny, zjeżdżalnie, rury wodne, wnęki do masażu i kanał z silnym prądem wody. Dział rekreacyjny składa się z pięciu saun tradycyjnych, dwóch saun parowych, pięciu pomieszczeń do masażu ciała, gabinetów kosmetycznych, solarium i pokoi wypoczynkowych. Na zapleczu znajdują się bary, kawiarnia i sala konferencyjna. Na zewnątrz obiektu basen pod gołym niebem oraz altany, mostki i plaża piaszczysta. Jednorazowa opłata za korzystanie z kompleksu wynosi 7 EUR (dzieci i młodzież 4 EUR). Na zdjęciach: perspektywa wyglądu zewnętrznego budynku oraz jeden z basenów tuż po oddaniu obiektu do użytku.
BRAND
Gmina najbliżej położona stałego lądu. Wysunięta na północny wschód archipelagu, o powierzchni lądowej 103 km2 i wodnej 918 km2, składa się z ponad 1000 wysepek, na których mieszka 519 osób (czyli na jednego mieszkańca przypadają dwie wyspy!). Głównym źródłem utrzymania jest tu uprawa warzyw i hodowla ryb. Wiele wysp połączonych jest mostami i przeprawami promowymi, ułatwiając komunikację i tworząc niezwykle atrakcyjny krajobraz.
Mariny: Jurmo Gästhamn, 20.6.-15.8, 10 EUR/doba. Lappo Gästhamn, 19.6.-20.8, 15 EUR/doba.
Skärgardsmuseet i Lappo (Muzeum Archipelagu). W dawnej, odrestaurowanej kuźni zgromadzono fotografie, narzędzia, łodzie i eksponaty przedstawiające historię rybołówstwa. Tel. 56 689, czynne codziennie 10-12 i 14-16. Wstęp 3,50 EUR.
Kościół św. Jakuba, drewniany z 1893, obraz nad ołtarzem z XV w. otwarty codziennie od maja do końca sierpnia w godz. 10-21.
T
argowisko od końca czerwca do początków sierpnia we wtorki i piątki 18.30-20. Sprzedaż warzyw, ryb i wyrobów ludowych. Szczegóły w prasie lokalnej.
Trasa Ava-Torsholma. Warto przejechać tę 20-km trasę, bardzo ciekawą krajobrazowo, z licznymi mostami i ładnymi widokami. Do Torsholma dociera prom z Hummelvik, z Ava natomiast można kontynuować podróż innym promem do Osnäs na stałym lądzie Finlandii.
FOGLO
Gmina położona jest w południowo-wschodniej części archipelagu, 131 km2 lądu i 818 km2 wody, zamieszkała przez 596 osób. Powierzchnia 134 km2. Życie koncentruje się w Degerby, dokąd co godzinę dociera prom ze Svinö na Fasta Aland. W pobliżu przystani sklep, kawiarnia, restauracja Seagram, poczta, bank, kryty basen, biblioteka.
Mariny: Degerby Gästhamn, 1.5.-31.8, tel. 50 002, 13 EUR/doba, również noclegi i jadłodajnia.
Föglö Marina, 1.5.-31.8, tel. 51 092, 16 EUR/doba.
Kościół św. Marii Magdaleny to najstarszy zabytek gminy. Pochodzi z początku XIV w., przebudowany w 1861, odrestaurowany w 1968. Położony 2 km od Degerby, otwarty w dni powszednie 11-16.
Föglö Museum w Degerby prezentuje historię okolicy. Czynne codziennie oprócz poniedziałków 10-13 i 13.30-17. Tel. 50 348.
KUMLINGE
Gminę o powierzchni 96 km2 lądu i 541 km2 wody, zamieszkałą przez 355 osób tworzą cztery główne wyspy: Björkö (12 osób), Enklinge (84), Kumlinge (225) i Seglinge (34), położone w środkowej części archipelagu. Ludność utrzymuje się głównie z usług, prowadząc małe, często jednoosobowe przedsiębiorstwa. Tylko nieliczni mieszkańcy żyją jeszcze z rolnictwa i rybołówstwa. Na Kumlinge istnieje szkoła podstawowa z 50 uczniami, a na Enklinge z sześcioma. Na miejscu sklep, bank, poczta, apteka i kościół. Jest tu też lotnisko. To wystarcza mieszkańcom do życia przez cały rok. Latem gmina ożywia się i wypełnia turystami. Szczególnie wędkarze znajdą tu wymarzony teren dla swojego hobby. www.kumlinge.ax
Marina: Remmarhamn Gästhamn, 1.6.-15.8, tel. 55 572, 14 EUR/doba.
Museigarden Hermas (Muzeum osadnictwa wiejskiego). Muzeum znajduje się na wyspie Enklinge, 3 km od przystani promowej. Składa się z kilkunastu budynków stojących na oryginalnym miejscu, w których przedstawione jest życie codzienne farmerów w XVIII w. Jest to jedyny tego rodzaju skansen na całym archipelagu. Muzeum czynne jest 1.6.-31.8. od poniedziałku do piątku 10-17. W pozostałym okresie na zamówienie. Wstęp 1,50 EUR, dzieci 8-15 lat 1 EUR, cała rodzina 3,50 EUR.
Sjölunds Gardsmuseum (Muzeum farmerskie). Stare narzędzia i sprzęty codziennego użytku, maszyny rolnicze i wyposażenie gospodarstw. Otwarte codziennie w godz. 14-16, tel. 55463, wstęp 1,70 EUR.
Kościół św. Anny z XV w., z szarego surowego kamienia, drewniana wieża z cebulastą kopułą, jednonawowy, na ścianach oryginalne malowidła z 1480. zaliczane do najwspanialszych w Finlandii. Statuetka dzieciątka Jezus, ołtarz i chrzcielnica z XIII w., krucyfiks z końca XIV w. Jedyny kościół na Alandach ze sklepieniem gwiaździstym. Otwarty dla zwiedzających codziennie w godz. 9-21.
KOKAR
(wym. ciokar, jak ciocia), najdalej na południe położona gmina Alandów i całej Finlandii. Na 58 km2 powierzchni lądowej i 748 km2 wodnej żyje 303 mieszkańców. Posiadają oni własną elektrownię wiatrową, która zaspokaja zapotrzebowanie na prąd w 50%. Piękne i niecodzienne widoki czekają tu każdego - otwarte morze i nierzadko wysokie skaliste brzegi. Niezwykle ciekawym krajobrazowo miejscem jest mała wyspa w południowej części tego obszaru, Källskär, gdzie podziwiać można malownicze formacje skalne. Spękane i wygładzone przez lodowiec różowe skały są często pokazywane na widokówkach i w folderach. Występują tu też rzadkie gatunki roślin. Na Källskär oraz sąsiednią wyspę Idö, gdzie istnieje rezerwat przyrody, można się dostać wyłącznie łodzią lub motorówką.
Mariny: Hellsö Gästhamn, 15.6.-15.8, tel. 55 797, 15 EUR/doba. Karlby Gästhamn, 1.6.-31.8, tel. 55 955, 15 EUR/doba. Sandvik Gästhamn, 1.5.-30.9, tel. 0457 342 9242, 12 EUR/doba.
Kościół św. Anny ukończony w 1784, położony tuż nad brzegiem morza. W pobliżu piwnica klasztorna, zawsze otwarta. Na początku XV w. istniał tu klasztor Franciszkanów. Każdego roku na początku lipca obchodzone są Dni Franciszkańskie, odprawiana jest też msza katolicka. Kościół czynny codziennie w okresie 1.6.-31.8. w godz. 9-21.
Kökars hembygdsmuseum, skansen i muzeum osadnictwa wiejskiego w dawnej szkole na Hellsö. Przedmioty użytkowe, łodzie, stare fotografie. Pokaz rzemiosła, m.in. kowalstwa. Muzeum czynne 15.6-15.8 codziennie 12-17, tel. 0457 524 4077.
Punkt widokowy Flintberg, najwyższe wzniesienie, 36 m, ładny widok z góry na okolice.
SOTTUNGA
To najmniejsza gmina w całej Finlandii (34,5 km2 lądu i 321 km2 wody), liczy zaledwie 127 mieszkańców. Położona w środkowej części archipelagu, przy szlaku promowym ze Szwecji do Finlandii. Główna wyspa Sottunga mierzy ok. 5 km długości i 3 km szerokości. W skład gminy wchodzą też małe wysepki Finnö, Husö, Hästö, Södö i Mosshaga.
Marina: Sottunga Gästhamn, 1.6.-31.8., tel. 55 255, 12 EUR/doba.
Kościół św. Marii Magdaleny z 1728, drewniany, odrestaurowany w 1974. Obraz nad ołtarzem z 1845. Kościół otwarty dla zwiedzających codziennie 10-18.
Targowisko. W każdą środę i niedzielę lipca od godz.19 odbywa się sprzedaż chleba, ryb i wyrobów ludowych koło przystani.
VARDO
(wym. wordö) to ostatnia z opisywanych gmin archipelagu. Również niewielka: 101 km2 lądu i 486 km2 wody, liczy 426 mieszkańców. Położona najbliżej Fasta Aland - kursuje tu bez przerwy prom kablowy. Na Simskäla, wyspę położoną na północy Vardö, można się dostać innym promem kablowym z Sandö. Znajduje się tu najdłuższy most na Alandach, łączący Töftö i Vargata. O Vardö i Vargata pisała Sally Salminen w noweli Katrina. Książka została przetłumaczona na 21 języków i osiągnęła sukces światowy. Inna pisarka - Anni Blomqvist pochodzi z Simskäla, a jedna z jej powieści, Stormskärs Maja, doczekała się ekranizacji.
Muzeum Szkoły (Alands Skolmuseum) w Strömsby, w budynku wzniesionym przez nauczyciela Viktora Janssona w 1888. Można tam zobaczyć, jak wyglądały sale lekcyjne i ich wyposażenie, a także przylegające do nich mieszkania nauczycieli. Muzeum czynne w lipcu od poniedziałku do piątku w godz. 10-16, tel. 47 824. Dorośli 1,50 EUR, dzieci 1 EUR.
Dom poetki Anni Blomqvist w Simskäla. Zwiedzanie od czerwca do sierpnia po uprzednim zgłoszeniu, tel. 47 509, 040 765 4329.
Muzeum Osadnictwa Wiejskiego (Seffers Hembygdsgard) na Lövö. Przedmioty użytkowe wystawione w XVIII-wiecznej chacie. Muzeum czynne 28.6.-3.8. od poniedziałku do piątku w godz. 10-16, tel. 0400 777 328.
Kościół św. Mateusza z XV w., obraz nad ołtarzem autorstwa R W Ekmana z 1852. Zwiedzanie możliwe codziennie w godz. 10-18.
Targowisko na Vargata w każdą środę i sobotę lipca, godz. 10-14.
GDZIE I CO - SZYBKI PRZEGLĄD ATRAKCJI
Helsinki
- Wędrówki przybrzeżnym kauppatori w poszukiwaniu przysmaków ze świeżego łososia i oryginalnych wyrobów fińskiego rękodzieła
- Zwiedzanie wspaniałych muzeów i galerii, takich jak Kiasma i Ateneum
- Przechadzka po monumentalnym XIX-wiecznym placu Senackim i widok ze schodów zwieńczonej błękitnymi kopułami katedry luterańskiej
- Wycieczki promem na wyspy z twierdzą Suomenlinna
- Przejażdżka na rolkach lub na rowerze w Kaivapuisto
- Koncerty gospels i muzyki klasycznej w wykutym w skale podziemnym kościele Temppeliaukio
- Hokej w mistrzowskim wydaniu na Hartwall Arena
- Letnia włóczęga po licznych ogródkach, barach i klubach w centrum miasta
Południowe wybrzeże
- Hanko - nocleg w jednej z uroczych rosyjskich willi
- Ruotsinpyhtaa - letni wieczór w restauracji w budynku starego młyna
- Fiskars - odkrywanie fascynującego świata dawnej metalurgii
- Przystań w Haminie - noc na zabytkowym parowcu
- Langinkoski koło Kotki - wędkowanie w carskiej rezydencji wędkarskiej i wędrówka po malowniczym rezerwacie przyrody
- Letni wieczorny koncert w ruinach zamku Raseborg opodal Ekenas
- Przejażdżka łodzią pośród wysp Parku Narodowego Archipelagu Ekenas
Turku i część południowo-zachodnia
- Lochy, muzea i wspaniała sala bankietowa w średniowiecznym zamku w Turku
- Skansen Luostarinmaki z rzemieślnikami i muzykami ubranymi w stroje ludowe
- Rejs na wyspę Naantali lub Hanko
- Naantali - fascynująca starówka, kolacja na przystani i wizyta w Świecie Muminków
- Zwiedzanie historycznej rezydencji Louhisaari w wiosce Askainen
- Wycieczka po Vanha Rauma, umieszczonym na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
- Lipcowy Festiwal Jazzowy w Pori, jeden z najlepszych letnich festiwali w kraju
Wyspy Alandzkie
- Zwiedzanie wysp na rowerze dzięki bezpłatnym promom
- Poznawanie jedynej w swoim rodzaju kultury - szwedzkojęzycznej, ale nie szwedzkiej, ani też nie fińskiej
- Sund - wizyta w średniowiecznym zamku Kastholm i piknik nad strumieniem
- Spacery po Mariehamn, gwarnym porcie pełnym barwnych jachtów i wysadzanych lipami alei
- Obchody Midsommar- nocy świętojańskiej, połączone z ustawianiem tradycyjnych kolorowych słupów
- Letnie rejsy spacerowe drewnianym szkunerem "Linden"
Harcerski Ośrodek Wodny
Ryga (Riga) ma chłodny, północny, na poły skandynawski charakter. Surowe i dostojne, wzniesione z rozmachem miasto robi nie lada wrażenie.
